Χριστουγεννιάτικα Έθιμα Εύβοιας

                Βρύση στο χωριό Κοκκινομηλιά Εύβοιας

 

Την Πρωτοχρονιά το πρωί, νύχτα ακόμα, θα σηκωθεί ο νοικοκύρης του σπιτιού κρυφά και θα βγει έξω από το σπίτι προτού ακόμα ξυπνήσει κανείς άλλος από την οικογένεια. Ο νοικοκύρης θα πάει  στη βρύση του χωριού (όσο μακριά κι αν είναι) κι εκεί θα πλυθεί. Ύστερα, θα ψάξει να βρει μια πέτρα μικρή, ίσαμε μια οκά, θα την πλύνει καλά στη βρύση, θα κόψει κι ένα κλωνάρι ελιάς, θα το βρέξει κι αυτό και θα το κρατήσει μαζί με την πέτρα (η πέτρα συμβολίζει γεροσύνη για την οικογένεια και η ελιά ειρήνη και καρποφορία). Σε μερικά χωριά, ρίχνουν στη βρύση κι από ένα νόμισμα και μια φούχτα σπόρους (που τρέχουν ύστερα τα παιδιά του χωριού να πάρουν τα νομίσματα που’ χουν ρίξει).
Μετά ο νοικοκύρης γυρίζει σπίτι και βρέχει όλους του σπιτιού στο κεφάλι, χτυπώντας τους με το βρεγμένο κλωνάρι της ελιάς και την πέτρα λέγοντας φωναχτά “σιδηροκέφαλοι, χρόνια πολλά”.  Ύστερα την πέτρα θα την βάλει στην παραστιά (τζάκι) που θα πεταχτεί κι αυτή μαζί με τη στάχτη την παραμονή των Φώτων στον κήπο με τα σκορδοκρέμμυδα κι ακόμα απ’ έξω στις τέσσερις γωνιές του σπιτιού. Το κλωνάρι της ελιάς θα το κρεμάσει στην απάνω γωνιά που είναι και η θέση πάντα για το μεγαλύτερο του σπιτιού.
Ο πρώτος τυχόντας, που  θα μπει σπίτι,  μετά τον νοικοκύρη κείνη την ημέρα, θα τον βάλουν να κάτσει στην απάνω γωνιά σ’ένα μεγάλο κοφίνι γιομάτο άχερα, στρώνοντας πάνω του μια άσπρη πετσέτα. Εκεί του δίνουν και τρώει όσα γλυκά μπορεί. Το  κοφίνι με τα άχερα συμβολίζει: το να βγάλουν πολλά κλωσόπουλα τον καινούριο χρόνο.

Στο χωριό Κρυονερίτη Ιστιαίας

 Την παραμονή των Φώτων, γύριζαν τα σπίτια και τραγουδούσαν μεγάλοι άντρες και γέροι. Τραγούδαγαν όλη την ημέρα και πήγαιναν ακόμα και σε άλλα χωριά. Στο κάθε σπίτι που πήγαιναν, ανάλογα την περίπτωση, έλεγαν στο τραγούδι και τα κατάλληλα λόγια.

Στο σπίτι όπου είχε κοπέλα της παντρειάς, έλεγαν:
Μια γερακίνα πλουμιστή
με τα εννιά κουδούνια
τρία χρυσά - τρία αργυρά
τρία μαλαματένια!…
Τα τρία πάνε κι έρχονται
συμπεθεριό να κάνουν
από κατακαλή γενιά
κι από καλούς ανθρώπους.

Για κάποιον γραμματιζούμενο του χωριού:
Γραμματικέ και ρητικέ
που γράφεις κι αναγνώνεις
κι απ’ το πολύ το γράψιμο
τρεμλιάξανι τα χέρια σ’
κι έχυσες το μελάνι.
Και λέρωσες τα ρούχα σου
τα λιανομεταξένια.
Ψιλή φωνίτσα έριξι
όσο κι αν εμπορούσι:
-Ποια είν’ άξια κι αγλήγορη
τα ρούχα μου να πλύνει;
Κι η κόρ’ απ’ ούχει τον καημό
αυτή απουλουϊέτι.

Για μια γυναίκα ετοιμόγεννη:
Μα συ κυρά μ’ κοιλουπουνάς
και γω στέκου στην πόρτα σ’
αυτό το νεουγέννητου
αυτό το νιο βλαστάρι
Θε’ μου να γένει βασιλιάς!….
Θε’ μου να γένει ρήγας!….

Ο νοικοκύρης σε κάθε σπίτι ενθουσιαζόταν τόσο από τα λόγια του τραγουδιού, που έδινε στην παρέα πολύ μεγάλο φιλοδώρημα.





                                       Παπαποστόλου Τ. 1996. “Μύθοι, Θρύλοι, Παραδόσεις”. Εκδόσεις Άγκυρα.